Τρόπος άσκησης της ελαιοκαλλιέργειας στην Κρήτη
Από την Υστερομινωική περίοδο μέχρι τις αρχές του 17ου αι.μ.Χ. η πλειοψηφία των ιδιωτών παραγωγών διέθεταν ελάχιστα ελαιόδεντρα, διάσπαρτα στα αγροτεμάχιά τους, ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες της οικογένειάς τους. Ελάχιστοι «γαιοκτήμονες» (ιδιώτες ή δημόσια πρόσωπα ) διέθεταν ελαιώνες, η παραγωγή των οποίων ήταν μεγαλύτερη από τις ανάγκες τους. Αυτοί, με το περίσσευμα τους, τροφοδοτούσαν το εμπόριο.
Η φύτευση των ελαιόδεντρων ήταν σε τυχαία διάταξη και συνήθως ο ενδιάμεσος χώρος των ελαιόδεντρων αξιοποιούνταν για σπορά δημητριακών και βόσκηση ζώων.
Αιωνόβια ελαιόδεντρα σε τυχαία διάταξη
Αξιοποίηση για βόσκηση ζώων του ενδιάμεσου χώρου σε ελαιώνα χοντρολιάς
Από τις αρχές του 17ου αι.μ.Χ. μέχρι και τις ημέρες μας η ελαιοκαλλιέργεια από δευτερεύουσα έγινε σταδιακά η κύρια καλλιέργεια του νησιού, ως εξής:
Ελαιώνας χοντρολιάς σε γραμμική διάταξη στην περιοχή του Μορονίου Φαιστού
Ελαιώνας χοντρολιάς σε γραμμική διάταξη στην περιοχή Μοιρών Φαιστο
Ελαιώνες, κυρίως, Κορωνέικης/ψιλολιάς στην περιοχή της Φαιστού
Ελαιώνες προς την ανατολική Μεσαρά
Ελαιώνες προς τη δυτική Μεσαρά
Ελαιώνες νοτίως των Μουλίων
Ελαιώνες στην περιοχή Μορονίου
Ελαιώνες στην περιοχή Μαγαρικαρίου
Ελαιώνες στην περιοχή Κουρτών- Ζαρού
Αξιόλογος αριθμός ελαιόδεντρων θρούμπας/χοντρολιάς παρουσιάζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όπως οι μεγάλες διαστάσεις της κόμης, το ειδικό σχήμα, η ξεχωριστή αισθητική και η επιβλητικότητα του κορμού. Τα δέντρα αυτά φαίνεται να είναι «μεγάλης», αν και δύσκολα προσδιορίσιμης ηλικίας. Στην Κρήτη ονομάζονται «φράγκικα»
Ελαιόδεντρα χοντρολιάς με κόμη μεγάλων διαστάσεων:
Ελαιόδεντρα χοντρολιάς με κορμούς ξεχωριστής αισθητικής.
Ελαιόδεντρα χοντρολιάς με κορμό ιδιαίτερου σχήματος.
Ελαιόδεντρο με κορμό μεγάλων διαστάσεων, ιδιαίτερου σχήματος και ανάγλυφου στο Μαγαρικάρι.
Αιωνόβιο ελαιόδεντρο χοντρολιάς το οποίο κάηκε κατά την Επανάσταση του 1897 και αναβλάστησε στην περιοχή Μορονίου.
Δεξιά διακρίνεται η ζημιά από τη φωτιά.
Αιωνόβια ελαιόδεντρα σε γραμμές.
Αιωνόβια ελαιόδεντρα μέσα σε γραμμικό ελαιώνα Ψιλολιάς.
Η πλειοψηφία των υπεραιωνόβιων ελαιόδεντρων του νησιού είναι σε καλή φυτοϋγειονομική κατάσταση και εύκολα μπορούν να γίνουν και πάλι παραγωγικά. Σε αντίθεση δυστυχώς με αυτήν την προοπτική αποτελεί σύνηθες φαινόμενο σήμερα η πρακτική της εκρίζωσης των αιωνόβιων ελαιόδεντρων και η χρήση τους ως καυσόξυλα.
Εκρίζωση αιωνόβιων ελαιόδεντρων.
Χρήση ως καυσόξυλα τεμαχισμένων αιωνόβιων ελαιόδεντρων.
Σε αντίθεση δυστυχώς με αυτήν την προοπτική, αποτελεί σύνηθες φαινόμενο, σήμερα, η πρακτική της εκρίζωσης των αιωνόβιων ελαιόδεντρων και η χρήση τους ως καυσόξυλα.