Αντισκάρι
Το Αντισκάρι (επίσημα: Αντισκάριον) είναι χωριό του Δήμου Φαιστού στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Ανήκε στην επαρχία Καινούργιου του νομού Ηρακλείου. Βρίσκεται στους νότιους πρόποδες των Αστερουσίων, περίπου 70 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 500 μ. με πληθυσμό 534 κάτοικοι (απογραφή 2021).
Οι κάτοικοι του ασχολούνται με την ελαιοκαλλιέργεια, καλλιέργεια πρώιμων θερμοκηπιακών/υπαιθριων κηπευτικών και την κτηνοτροφία.
Υπάρχουν πολλά νερά υπόγεια, ενώ η κοιλάδα από το χωριό μέχρι τα Πλατιά Περάματα είναι ένας συνεχόμενος λαχανοκήπος πρώιμων κηπευτικών, όπως ντομάτες, αγγούρια, πιπεριές, μελιτζάνες, κολοκύθια κλπ. σε υπαίθριες καλλιέργειες, λόγω του ότι η θερμοκρασία είναι αρκετά υψηλή ακόμη και κατά τους χειμερινούς μήνες.
Ο πλέον συγκροτημένος και άρτια καλλιεργημένος ελαιώνας
αιωνόβιων ελαιόδεντρων στην περιοχή του Αντισκαρίου
υπάρχει στην Ιερά Μονή Απεζανών.
Σύντομη ιστορία της Μονής
Η Μονή Βρίσκεται σε ωραία τοποθεσία στη δυτική πλευρά των Αστερουσίων ορέων, τιμωμένη στο όνομα του Αγίου Αντωνίου του Αγιοφαραγγίτη. Ο ναός είναι τρίκλιτος, το βόρειο κλίτος του είναι αφιερωμένο στον Άγιο Αντώνιο, το μεσαίο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα και το νότιο στους Τρεις Ιεράρχες. Η μονή εορτάζει στις 17 Ιανουαρίου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 440 μ. Η απόστασή της από το Ηράκλειο είναι 63,2 χλμ. Σύμφωνα με την παράδοση, η θέση του μοναστηριού ήταν αρχικά στο Αγιοφάραγγο, νότια της Μονής Οδηγήτριας, όπου σώζεται ακόμη η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, ο οποίος είναι βυζαντινού ρυθμού με τρούλο, υπαγόμενη σήμερα στη Μονή Οδηγητρίας. Εξαιτίας των πειρατικών επιδρομών κατά την εποχή εκείνη οι μοναχοί για να απαλλαγούν, παρέλαβαν την εικόνα του Αγίου Αντωνίου και τα σκεύη της Μονής και έφυγαν, ζητώντας άλλο, καταλληλότερο τόπο για την εγκατάσταση της νέας μονής. Το υποζύγιο που κουβαλούσε την εικόνα του αγίου, σταμάτησε στη θέση της σημερινής μονής και δεν ήθελε να προχωρήσει. Αυτό θεωρήθηκε ως θέληση του Αγίου να χτιστεί εκεί η νέα Μονή και ξεπέζεψαν εκεί. Από το γεγονός έλαβε το όνομα Απεζανές η μονή, επειδή εκεί επέζεψε ή απέζεψε ο Άγιος (από το πεζέφνω= αφιππεύω).
Σύμφωνα με άλλη άποψη, η μονή ιδρύθηκε από τους αδερφούς Παπαδόπουλους, από τους οποίους ο Μάρκος, όπως είναι γνωστό, ίδρυσε το 1600 τη μονή Αρέτι στην επαρχία Μιραμπέλλου. Άλλοι υποστηρίζουν ότι ιδρύθηκε παλαιότερα και αναφέρουν ως έτος ιδρύσεως το 1458. Αυτό είναι το πιθανότερο, όπως βεβαιώνεται από το Χρονικόν του Ιωάννου Δορυανού, σύμφωνα με το οποίο ο Δορυανός χειροτονήθηκε μοναχός στη μονή του Αγίου Αντωνίου των Απεζωνών το 1566 (Μνημεία Ελληνικής Ιστορίας, έκδοση Ακαδημίας Αθηνών, Α΄, ιβ΄ και Κρητ. Χρονικά, ΙΓ΄, 62). Αναφέρεται επίσης η μονή στις επιστολές του Μελετίου Πηγά το 1581.
Η μονή ήταν φρουριακού τύπου με είσοδο από βορρά, με επάλξεις. Διέθετε κανόνι, γι’ αυτό οι Τούρκοι την έλεγαν Τοπλού Μοναστήρ όπως και τη μονή της Ακρωτηριανής, τη γνωστή σήμερα Μονή Τοπλού στη Σητεία. Κατά την Τουρκοκρατία οι μοναχοί καλλιεργούσαν τα γράμματα και η μονή είχε πλούσια βιβλιοθήκη με αρχαία χειρόγραφα βυζαντινής μουσικής.
Ο ελαιώνας της Μονής αποτελείται από τέσσερα τμήματα, το πρώτο βορειοδυτικά του κτιριακού συγκροτήματος της Μονής, το δεύτερο βορειοανατολικά του κτιριακού συγκροτήματος της, το τρίτο και το τέταρτο νότια του κτιριακού συγκροτήματος της Μονής Περιλαμβάνει 350 περίπου ελαιόδεντρα χοντρολιάς/θρούμπας.
Στο βορειοανατολικό, στο βορειοδυτικό τμήμα ο ελαιώνας δεν είναι συγκροτημένος. Και στα δύο αυτά τμήματα του ελαιώνα βρίσκονται δένδρα διαφορετικών ηλικιών και διαφορετικών χαρακτηριστικών ως προς την περίμετρο και το ύψος του κορμού, την περίμετρο και τη διάμετρο της κόμης και το ύψος του δένδρου. Νότια του κτιριακού συγκροτήματος της Μονής βρίσκονται τα δύο τμήματα του συγκροτημένου ελαιώνα της 70 και 50 δέντρων αντίστοιχα. Στα δύο αυτά τμήματα του ελαιώνα εκτιμούμε ότι τα δέντρα φυτεύτηκαν εξαρχής κατά την ενετική περίοδο. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι από 11 έως 14 μέτρα μεταξύ των δέντρων. . Η εκτιμώμενη κατά τις μετρήσεις μας ηλικία αντιπροσωπευτικών δέντρων είναι γύρω στα 800 έτη. Μέσα στους προαναφερόμενους ελαιώνες συναντώνται δέντρα των οποίων η εμφάνιση του κορμού και οι μετρήσεις έδειξαν ότι είναι πολύ μεγαλύτερης ηλικίας σε σύγκριση με τα γειτονικά τους.
Οι καλλιεργητικές φροντίδες των ελαιόδεντρων είναι παραδοσιακά και όχι συμβατική όπως αυτή των ελαιώνων ψιλολιάς. Γίνεται υπό την επίβλεψη και καθοδήγηση του άξιου. Μοναχού π. Γαβριήλ. Για τη λίπανση των ελαιώνων δεν χρησιμοποιούνται λιπάσματα κανενός είδους, αλλά η λίπανση τους επιτυγχάνεται με την κοπριά που παράγεται από τα πρόβατα της μονής κατά τη βόσκηση τους με τα δημητριακά που φυτεύονται για το σκοπό αυτό. Τα ελαιόδεντρα δεν αρδεύονται ούτε ψεκάζονται, αλλά κλαδεύονται μόνο. Παρακάτω παρατίθενται τα χαρακτηριστικά και η χρονολόγηση μερικών αντιπροσωπευτικών δέντρων του ελαιώνα της Μονής.
1. Το δένδρο βρίσκεται στο μη συγκροτημένο τμήμα του ελαιώνα βορειοδυτικά του κτιριακού συγκροτήματος της Μονής, στο οποίο όπως προανα-φέραμε βρίσκονται δένδρα σε τυχαία διάταξη, διαφορετικών ηλικιών και διαφορετικών χαρακτηριστικών ως προς την περίμετρο και το ύψος του κορμού, την περίμετρο και τη διάμετρο της κόμης και το ύψος του δένδρου.
Χαρακτηριστικά του δέντρου:
- Περίμετρος κορμού σε ύψος 80 cm, 3,5 μ
- Περίμετρος βάσης 9 μ
- Εκτιμώμενο ύψος κορμού 2,8 μ
- Εκτιμώμενο ύψος δένδρου 4,5 μ
- Εκτιμώμενη ηλικία σύμφωνα με τη μέθοδο ΣΕΔΗΚ 750 – 850 ετών.
2. Το δένδρο βρίσκεται στο μη συγκροτημένο τμήμα του ελαιώνα βορειοδυτικά του κτιριακού συγκροτήματος της Μονής, στο οποίο όπως προαναφέραμε βρίσκονται δένδρα σε τυχαία διάταξη, διαφορετικών ηλικιών και διαφορετικών χαρακτηριστικών ως προς την περίμετρο και το ύψος του κορμού, την περίμετρο και τη διάμετρο της κόμης και το ύψος του δένδρου. Επί της βάσης του έχουν αναπτυχθεί επιμέρους 7 κορμοί δένδρων με απόσταση μεταξύ τους από 70 έως 110 εκ., των οποίων οι κόμες σχηματίζουν ένα ενιαίο δένδρο. Φαίνεται ότι ο αρχικός κορμός καταστράφηκε, πιθανώς από πυρκαγιά και έτσι αναβλάστησίν οι 7 νέοι κορμοί.
Χαρακτηριστικά του δέντρου:
- Εκτιμώμενη περίμετρος κορμού σε ύψος 80 εκ. 4 μ
- Περίμετρος βάσης 12,7 μ
- Περίμετρος κόμης 16,6 μ
- Εκτιμώμενο ύψος κορμών 2,9 μ
- Εκτιμώμενο ύψος δένδρων 3,5 μ
- Εκτιμώμενη ηλικία σύμφωνα με τη μέθοδο ΣΕΔΗΚ, 850 – 950 ετών
3. Το δένδρο βρίσκεται στο μη συγκροτημένο τμήμα του ελαιώνα βορειοανατολικά του κτιριακού συγκροτήματος της Μονής, στο οποίο όπως προαναφέραμε βρίσκονται δένδρα σε τυχαία διάταξη, διαφορετικών ηλικιών και διαφορετικών χαρακτηριστικών ως προς την περίμετρο και το ύψος του κορμού, την περίμετρο και τη διάμετρο της κόμης και το ύψος του δένδρου.
Χαρακτηριστικά του δέντρου:
- Περίμετρος κορμού σε ύψος 80 cm, 0,8 μ
- Περίμετρος βάσης 1,7 μ
- Εκτιμώμενο ύψος κορμού 1,3 μ
- Εκτιμώμενο ύψος δένδρου 4 μ
- Εκτιμώμενη ηλικία σύμφωνα με τη μέθοδο ΣΕΔΗΚ 150 – 200 ετών.
4. Το δένδρο βρίσκεται στο συγκροτημένο τμήμα του ελαιώνα που περιλαμβάνει 70 δένδρα και βρίσκεται νότια του συγκροτήματος της Μονής. Είναι ένα ενιαίο δένδρο που αποτελείται από 2 κορμούς διαφορετικών ποικιλιών. Ο κορμός της χοντρολιάς έχει περίμετρο 6,6m σε ύψος 0,80 μ. και ο κορμός της κορωνέϊκης έχει αντίστοιχη περίμετρο 1,4 μ. Ο κορμός της κορωνέικης προήλθε με κέντρισμα κλάδου της χοντρολιάς με κορωνέϊκη τα τελευταία έτη.
Χαρακτηριστικά του δέντρου:
- Περίμετρος κορμού σε ύψος 80 εκ. 7,4 μ
- Περίμετρος βάσης 14,6 μ
- Εκτιμώμενο ύψος κορμού 2,5 μ
- Εκτιμώμενο ύψος δένδρου 5,3 μ
- Εκτιμώμενη ηλικία σύμφωνα με τη μέθοδο ΣΕΔΗΚ, 1550 – 1700 έτη
5. Το δένδρο βρίσκεται στο συγκροτημένο τμήμα του ελαιώνα που περιλαμβάνει 50 δένδρα και βρίσκεται νότια του συγκροτήματος της Μονής στην επάνω πλευρά του πρώτου συγκροτημένου τμήματος του ελαιώνα. Είναι αντιπροσωπευτικό δένδρο του συγκεκριμένου τμήματος του ελαιώνα, του οποίου τα δένδρα φυτεύτηκαν εξ’ αρχής πιθανότατα κατά την ενετική περίοδο, όπως προκύπτει από την εκτιμώμενη ηλικία τους, και βρίσκονται σε απόσταση μεταξύ τους από 11 έως 14 μέτρα.
Χαρακτηριστικά του δέντρου:
- Περίμετρος κορμού σε ύψος 80 cm, 3 μ
- Περίμετρος βάσης 3,5 μ
- Εκτιμώμενο ύψος κορμού 2,5 μ
- Εκτιμώμενο ύψος δένδρου 5,54 μ
- Εκτιμώμενη ηλικία σύμφωνα με τη μέθοδο ΣΕΔΗΚ 600 – 700 ετών.
6. Το δένδρο βρίσκεται στο μη συγκροτημένο τμήμα του ελαιώνα, το οποίο βρίσκεται νότια του συγκροτήματος της Μονής πριν τα συγκροτημένα τμήματα του ελαιώνα.
Χαρακτηριστικά του δέντρου:
- Περίμετρος κορμού σε ύψος 80 cm 4 μ
- Περίμετρος βάσης 11,8 μ
- Εκτιμώμενο ύψος κορμού 3 μ
- Εκτιμώμενο ύψος δένδρου 4,8 μ
- Εκτιμώμενη ηλικία σύμφωνα με τη μέθοδο ΣΕΔΗΚ 850 – 950 ετών.
7. Το δένδρο βρίσκεται στο μη συγκροτημένο τμήμα του ελαιώνα, το οποίο βρίσκεται νότια του συγκροτήματος της Μονής πριν τα συγκροτημένα τμήματα του ελαιώνα. Έχει ενιαία βάση με διπλό κορμό.
Χαρακτηριστικά του δέντρου:
- Περίμετρος κορμού σε ύψος 80 cm, 7,1 μ
- Περίμετρος βάσης 12 μ
- Εκτιμώμενο ύψος κορμού 3,5 μ
- Εκτιμώμενο ύψος δένδρου 5,8 μ
- Εκτιμώμενη ηλικία σύμφωνα με τη μέθοδο ΣΕΔΗΚ 1500 – 1700 ετών.
